Üniter devlet yapısı dünyadaki ülkelerin büyük çoğunluğu tarafından benimsenmiş ve uygulanmakta olan bir devlet yapısıdır. Dünya üzerindeki 200′den fazla devletten çok az bir kısmı Birleşik veya federel devlet yapısı ile yönetilmektedir. Federel yapı ile yönetilen devletlerin çoğuda yaşayan nüfus yapısı veya toprak genişliği sebeplerinden dolayı birleşik devlet yani federe devlet yönetim biçimini kullanmışlar ve benimsemişlerdir.
Dünya devletleri içersinde Federe devlet olarak en iyi örnek Amerika Birleşik Devletleri’dir.
Üniter devlet yapısına basit devlet yapısı veya tek devlet yapısı ismi de verilmektedir.
İlk olarak Üniter devlet nedir? Yönetimi ne şekildedir? Dünya üzerindeki Üniter devletler hangileridir? Bakalım;
Üniter Devlet;
Üniter devlet yapısı siyasi otoritenin ve idarenin tek yerden yönetilmesine verilen isimdir.
Yani ülkede yasama, yürütme ve yargı organlarının tek olduğu yönetim birimidir. Yasa o ülkede yaşayan tüm insanları kapsar, atıyorum ülkenin batı kısmında ayrı bir yasa, ülkenin güney kısmında ayrı bir yasa yoktur tek bir yasa vardır ve bu yasa ülkenin bütün topraklarında herkese aynı şekilde uygulanır.
Üniter devletin özellikleri nelerdir?
Üniter devlette devlet, millet, ülke tektir. Devleti oluşturan bütün unsurlar bütündür ve bölünemezler.
Üniter Devletlerde küçük idareler olmakla birlikte bu idarelerin kesinlikle kendilerine göre yasa koyma ve yargılama gibi yetkileri bulunmaz. (Örnek verecek olur isek Ankara ili bir idaredir, İstanbul ilide bir idaredir ve bu idareler aynı yasaya tabidirler)
Devletin Yasama, Yürütme ve yargı organları tektir.
Devletin tek yasamı organı bulunur örneğin ülkemizdeki TBMM tek yasama organıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasayı yapar ve bu ülkedeki bütün yerlerde uygulanır. Herhangi bir bölge veya kesim için ayrı bir yasa yapan yer yoktur.
Yapılmış olan bütün kanunların yaptırımları heryerde aynıdır. Ve her yerde aynı kanunlar geçerlidir. Ülkemizde Türk Ceza Yasası 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’dur ve bu Yasa bütün her yerde uygulanır. (Örneğin Hakaret suçu için belirlenmiş ceza atıyorum 1 ay ise bu bütün yerlerde bir aydır) Yani Tek Yasa vardır. (Örneğin birleşik devletlerde Eyaletlerin kendilerine göre yasaları bulunmaktadır, A eyaletinde Hakaret suç değil iken B eyaletinde suç olabilmektedir, Veya A eyaletinde trafik kazasına verilebilecek maksimum ceza 1 yıl iken B eyaletinde 2 yıl olabilmektedir.)
Üniter devletlerde kolaylık olması açısından yürütme merkezilik sistemine göre ikiye ayrılmıştır. Bunlar Merkezi Üniter Devlet ve Adem-i Merkezi Üniter Devlet sistemidir. Yine Ademi Merkezi Üniter Devlette Yer yönünden Adem-i Merkeziyet ve Hizmet Yönünden Atem-i Merkeziyet olarak iki ayrılmıştır
Üniter devletlerde yürütme bakımından merkezi idareler sadece merkezi idarenin vermiş olduğu bazı yetkileri kullanabilmektedirler.
Kısaca toparlayacak olur isek,
Üniter ülkelerde Anayasa tektir,
Ülkenin tamamında aynı kanunlar uygulanır.
Yasama organı tektir.
Yine üniter devletlerde çeşitli idareler bulunmakla birlikte (il, ilçe, kasaba, köy vb.) bunların tamamı sadece merkezi idarenin vermiş olduğu bazı yetkileri kullanabilmektedirler.
Dünya üzerinde Üniter Devlet şekli ile yönetilen devletlerin tamamı aşağıya çıkarılmıştır.
Afganistan
Arnavutluk
Cezayir
Angola
Antigua ve Barbuda
Ermenistan
Aruba
Azerbaycan
Bangladeş
Beyaz Rusya
Belize
Benin
Bhutan
Bolivya
Botsvana
Brunei
Bulgaristan
Burkina Faso
Burundi
Kamboçya
Kamerun
Cape Verde
Orta Afrika Cumhuriyeti
Çad
Şili
Çin Halk Cumhuriyeti
Kolombiya
Kongo Cumhuriyeti
Kosta Rika
Fildişi Sahilleri
Hırvatistan
Küba
Curaçao
Kıbrıs
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Cibuti
Dominik Cumhuriyeti
Kongo Demokratik Cumhuriyeti
Doğu Timor
Ekvador
Mısır
El Salvador
Ekvator Ginesi
Eritre
Estonya
Fiji
Finlandiya
Fransa
Gabon
Gürcistan
Gana
Yunanistan
Grenada
Guatemala
Gine
Gine-Bissau
Guyana
Haiti
Honduras
Macaristan
İzlanda
Endonezya
İran
İrlanda
İsrail
İtalya
Jamaika
Japonya
Ürdün
Kazakistan
Kenya
Kiribati
Kuveyt
Kırgızistan
Laos
Letonya
Lübnan
Lesoto
Liberya
Libya
Liechtenstein
Litvanya
Lüksemburg
Makedonya
Madagaskar
Malavi
Maldivler
Mali
Malta
Marshall Adaları
Moritanya
Mauritius
Moldova
Monako
Moğolistan
Karadağ
Fas
Mozambik
Myanmar
Namibya
Nauru
Hollanda
Yeni Zelanda
Nikaragua
Nijer
Kuzey Kore
Norveç
Umman
Palau
Panama
Papua Yeni Gine
Paraguay
Peru
Filipinler
Polonya
Portekiz
Katar
Romanya
Ruanda
Saint Lucia
Saint Vincent ve Grenadinler
Samoa
San Marino
Sao Tome ve Principe
Suudi Arabistan
Senegal
Sırbistan
Seyşeller
Sierra Leone
Singapur
Sint Maarten
Slovakya
Slovenya
Solomon Adaları
Güney Kore
İspanya
Sri Lanka
Surinam
Svaziland
İsveç
Suriye
Çin Halk Cumhuriyeti (Tayvan)
Tacikistan
Tanzanya
Tayland
Gambiya
Togo
Tonga
Trinidad ve Tobago
Tunus
Türkiye
Türkmenistan
Tuvalu
Uganda
Ukrayna
İngiltere
Uruguay
Özbekistan
Vanuatu
Vatikan
Vietnam
Yemen
Zambiya
Zimbabve
Yararlanılan Kaynaklar:
TBMM Web Sitesi (tbmm.gov.tr)
Wikipedia.org
Hiç yorum yok